2021 Üniversite Tercihleri

30 Temmuz Cuma günü Sözcü’de özeti yayınlanan yazımın tamamını burada yayınlamaya karar verdim.

Öğrencilere ilk önerim program yerine üniversiteye odaklanmaları. Bunun en önemli nedeni aşağıda önerdiğim özelliklerin bölüm değil üniversite özellikleri olması. Üniversitenin kültürü, sosyal ortamı, temel değerleri tüm programlarını etkiler.

1. Akademik Özgürlük:

Mart ayında yayınlanan ve beş göstergeden oluşan (araştırma ve öğretim özgürlüğü, akademik iletişim ve yayın özgürlüğü, kurumsal otonomi, kampüs bütünlüğü ve güvenliği, akademik ve kültürel ifade özgürlüğü) Akademik Özgürlük Endeksine göre, 175 ülke arasında 170. sıradayız! Son yıllarda akademik özgürlükleri en fazla azalan 6 ülke arasında Türkiye’de bulunuyor. Hiçbir dönemde çok yüksek olmayan Türkiye’deki akademik özgürlükler maalesef 2020’de ise tekrar 1980 darbesi dönemine benzer bir seviyeye düşmüş. 21. Yüzyılda başarı için gereken yaratıcılık, inovasyon ve eleştirel düşünme becerileri akademik özgürlüklerin baskılandığı ortamlarda gelişemez ve gelecekte ülkeyi yönetmesini beklediğimiz gençler üniversiteden eksikli olarak mezun olurlar. Akademik özgürlük olmadan üniversiteler ne profesyonel ne araştırmacı ne de girişimci yetiştiremez ve topluma karşı görevlerini yerine getiremezler. Türkiye’de akademik özgürlüğe önem veren üniversite sayısı maalesef çok azaldı. Nasıl mı anlarsınız? Birkaç kritik soru: Okulda LGBTİQ+ kulübü var mı? Barış imzacılarına ne olmuş? Kulüp etkinlikleri için kimden izin almanız gerek? Akademisyen alımlarına kim karar veriyor? Öğrenciler yönetimden ne kadar memnun? Hukuk veya Siyaset dersinde Türkiye’nin durumu üzerine konuşulabiliyor Biyolojide evrimden bahsedilebiliyor mu? Etnik kimlik, cinsiyet, siyasi görüş veya başka bir nedenle ayrımcılık şikâyeti var mı? Rektör ne kadar özgürlükçü? Akademisyenler ve öğrenciler çekinmeden ana akıma aykırı söylemlerde bulunabiliyorlar mu?

2. Esneklikler

Her dönemde önemli olan esneklikler değişimin iyice hızlandığı çağımızda daha da önem kazandı. Liseyi bitiren ve son iki yılını sınav kaygısı ile geçiren bir öğrencinin hangi programda okuyacağı konusunda kafasının karışık olması çok normal. Bunun yanında, çağımızda eğitimde değişimi tetikleyen önemli bir faktör de bireyselleştirme. Dolayısıyla, öğrencinin yatay geçiş yapmak istemesi, çift anadal ile ilgilenmesi, yandal yapmak istemesi, istediği seçmeli dersi alabilmesi, başka okullardan ders almak istemesi, her fırsatta staj yapmak istemesi, eğitimini bir süreliğine dondurmak istemesi üniversiteler için bir baş ağrısı olarak görülmemeli ve tam tersine öğrenci kendi yolunu bulmaya teşvik edilmeli. Her tercihin geçici olabileceğinin bilincinde olarak, esneklikleri öne çıkaran ve öğrenciye kolaylık sağlayan bir okulun tercih edilmesi önemli.

3. Profesyonel Gelişim

Üniversitelerdeki akademik programlar sistemin gerekliliği olarak birbirilerine çok benzerler. Bir üniversitenin herhangi bir dersi daha iyi verme iddiası ile öne çıkması pek gerçekçi değil. Fakat akademik içeriğin yanında, onun kadar önemli olan bir konu öğrencinin profesyonel gelişimidir. 21. Yüzyıl üniversitesinin öğrencilerinin 21. Yüzyıl yetkinliklerini geliştirmesi gerekir. Bunu yapmanın yolu, akademik müfredatın yanında 4 yıllık bir de profesyonel gelişim müfredatı kurgulamak ve bu sayede geliştirilen yetkinliklerin akademik müfredatta uygulanmasını sağlamaktır. Her öğrencinin kariyer planlama eğitimi alması ve ince becerilerinin bir seri seminerler, atölyeler ve diğer etkinlikler ile geliştirmesine olanak sağlanması gerekir. Bu çerçevede hem zorunlu hem de fazladan yapılan stajlar çok önemlidir. Dördüncü sınıflara iş yaşamına geçiş eğitimi verilmeli ve öğrencilere profesyoneller tarafından mentörlük yapılmalıdır. Adaylara önerim üniversitelerin bu konudaki kapasitesine önem vermesi.

4. Çevrimiçi Altyapısı

Pandemi sayesinde üniversitelerimizin ne kadar çağın dışına düşmüş olduklarını gözlemledik. Bazı üniversiteler çok daha hazırlıklı idiler, bazıları ise hazırlıksız yakalandılar. Çevrimiçi eğitim artık yaşamımıza bir daha çıkmamak üzere girdi. Pandemi olmasa bile hemen her üniversite yüz yüze eğitim ile çevrimiçi eğitimi harmanlayarak devam edecek. Ayrıca pandeminin de hiçbir yere gittiği yok. Evrimin temel kuralı gereği sürekli daha bulaşıcı olan varyantlar çıkıyor. Dolayısıyla, üniversitelerin çevrimiçi eğitim altyapısı ve kapasitesi bu yıl tercih yapacak adaylar için son derece kritik. Adaylara önerim, Coursera, EdX, LinkedIn Learning gibi farklı kaynaklardan kredili ders alınmasına izin veren, yapay zekâ tabanlı dijital kaynaklara yatırım yapan, aktif öğrenme metotları kullanan üniversiteleri öne çıkarmaları.

5. Zamanı Yakalamak

Gelecekte hangi alanların öne çıkacağını bilmiyoruz ama her alanın içinde ciddi miktarda teknoloji, veri işleme ve yapay zekâ olacağını biliyoruz. Dolayısıyla, öğrencilerinin teknoloji okuryazarlığını geliştiren, her programdaki öğrenciye veri analizi ve yapay zekâ eğitimi fırsatı veren üniversiteler tercih edilmeli. Bunun yanında serbest meslek sahibi veya tekno-girişimci sayısı da tüm dünyada hızla artıyor ve ülkemiz de bu değişimden payını alacak. Sadece devlete memur veya özel sektöre kurumsal yönetici yetiştiren eski usul üniversite değil, öğrencilerinin kendi işini kurabilecek ve girişimci olabilecek donanıma sahip olmasını sağlayan üniversiteler tercih edilmeli.

6. Sürdürülebilirlik

Gitgide önem kazandığını düşündüğüm bir kriter de sürdürülebilirlik. Bazı üniversitelerde farklı nedenlerle maalesef çok hızlı bir değişim yaşanıyor. Hocalar ve yöneticiler çok sık değişebiliyorlar. Bu tür kurumlarda bir kurumsal hafızanın oluşması ve bir kurum kültürünün oturması çok zordur. Değişimin mümkün olduğu kadar az olduğu kurumların hayal kırıklığı yaratma ihtimali daha azdır.

Veriler

Geçmişte maalesef adaylara yol gösterecek fazla kaynak yoktu. Fakat artık adayların seçimlerine ışık tutacak değerli kaynaklar üretiliyor. Bakmadan tercih yapmayın diyeceğim kaynaklar şunlar:

- YÖK Üniversite İzleme ve Değerlendirme Genel Raporu ve YÖK Vakıf Yükseköğretim Kurumları Raporu

- Cumhurbaşkanlığı İnsan Kaynakları Ofisi Üni-Veri

- Türkiye Üniversite Memnuniyet Araştırması

• Benim yazdığım (erhanerkut.com’dan ücretsiz) “Bilinçli Tercih” kitabı